พระขุนแผน จัดว่าเป็นพิมพ์ที่นิยมสร้างกันมากในบรรดาเกจิอาจารย์ต่าง ๆ    ทั้งในยุคเก่าและยุคใหม่  เหตุเพราะประสบการณ์ในเรื่องของมหาเสน่ห์ เมตตามหานิยม  ที่จะดึงดูดใจให้สาว ๆ เข้ามาหลงใหลนึกรักใคร่ได้   ซึ่งได้บอกต่อกันมาล้วนแต่เป็นที่ต้องการบรรดาหนุ่มน้อย หนุ่มใหญ่   โดยเฉพาะพระขุนแผนเคลือบกรุวัดใหญ่ชัยมงคล กับขุนแผน กรุบ้านกร่าง  ที่เชื่อมั่นได้ว่าเป็นของจริง        

สำหรับพระขุนแผนนั้นมีด้วยกันหลายกรุ หลายเนื้อ หลายสถานที่ เช่น พบที่อยุธยา พบที่กาญจนบุรี พบที่เมืองสุพรรณบุรี และล่าสุดมีผู้พบที่วัดหนึ่งในจังหวัดนนทบุรี     แต่ในครั้งนี้จะนำเสนอเฉพาะพระขุนแผนเคลือบ กรุวัดใหญ่ชัยมงคล ซึ่งเป็นเนื้อผงสีขาว เคลือบด้วยน้ำยาแบบสมัยสุโขทัยอาศัยศิลปะช่างอยุธยา สร้างมาแล้วเกิน 600 ปี มีอยู่ด้วยกัน 2 พิมพ์ทรงคือ พิมพ์ใหญ่และพิมพ์แขนอ่อนเคลือบด้วยสีค่อนข้างจะเหลือง และเคลือบด้วยสีเขียวอ่อนๆ   ส่วนอีกองค์เป็นพระขุนแผน  กรุบ้านกร่าง ซึ่งเป็นที่นิยมกันไม่น้อย มีด้วยกันหลายพิมพ์เป็นเนื้อดินเผาสร้างขึ้นมาไม่เกิน 600 ปี   

ก่อนอื่นคงต้องย้อนกับไปถึงการสร้างพระขุนแผนเคลือบ กรุวัดใหญ่ชัยมงคล  โดยหลังจากที่สมเด็จพระนเรศวรทรงกระทำยุทธหัตถี เอาชนะพระมหาอุปราชาแห่งพม่า   ขณะนั้นพระสมเด็จพระพนรัตน์พระเถระ ซึ่งเป็นพระอาจารย์ของสมเด็จพระนเรศวรมหาราช แห่งวัดป่าแก้ว รวมทั้งแม่ทัพนายกอง และบรรดาขุนหลวง พระยา สมเด็จเจ้าพระยา ข้าราชการไทยทั้งปวง พร้อมใจกันสร้างพระขุนแผนเคลือบและสร้างเจดีย์ใหญ่ ซึ่งภายหลังมีชื่อว่า "ชัยมงคล" เพื่อเป็นการเฉลิมฉลองพระเกียรติยศแค่องค์สมเด็จพระนเรศวรมหาราช

สำหรับลักษณะของพระขุนแผนนั้นจะเป็นปางมารวิชัย  โดยประทับนั่งในซุ้มเรือนแก้วคล้ายบุษบก มีความอ่อนช้อยสวยงามเฉพาะตัว อันเป็นเอกลักษณ์เฉพาะของช่างพระขุนแผนเคลือบมีที่สังเกตคือ ต้องเป็นเนื้อดินขาว อมสีชมพูเล็กน้อยตามความเข้าใจทางวิทยาศาสตร์ ปัจจุบันน่าจะใช้ดินขาวที่มีโลหะอลูมิเนียมผสมปนอยู่ในดินที่ใช้สร้างและทาด้วยน้ำยาเคลือบด้านหน้าองค์พระอย่างเดียว ส่วนที่เกินเลยน้ำยาอาจจะลื่นไหลไปด้านหลังบ้างก็ได้

ทางด้านหลังส่วนมากจะเห็นเนื้อสีขาว พระขุนแผนเคลือบมีการปิดทองก่อนลงกรุด้วย ซึ่งจะมีทั้งพิมพ์ใหญ่และพิมพ์เล็กแบบแขนอ่อน และมีพระขึ้นจากกรุวัดใหญ่ชัยมงคลไม่หักไม่ชำรุดประมาณ 200 องค์ กรุอื่นๆ อีกประมาณ 100 องค์ รวมเป็น 300 องค์ และในภายหลังยังปรากฏว่าพบพระขุนแผนเคลือบแถบจังหวัดนนทบุรีอีกด้วยเช่นกัน   พระขุนแผนเคลือบ เป็นพระยอดนิยมอันดับหนึ่งของอยุธยา  พร้อมกันนั้นยังมีพิมพ์เลียนแบบ ซึ่งเป็นของหลวงพ่ออั้น ศิษย์หลวงพ่อกลั่น วัดพระญาติการาม  โดยน้ำยาเคลือบจะสดใสกว่า ดูง่ายสบายตา ราคาไม่แพงเหมือนของกรุ แต่พุทธคุณพึ่งได้เช่นกัน

สำหรับพระขุนแผน กรุบ้านกร่างนั้นจะแตกต่างจากกรุอื่นๆ โดยเฉพาะพิมพ์ทรงแล้ว สิ่งที่แตกต่างอย่างเห็นได้ชัดก็คือ เนื้อของพระซึ่งเป็นเนื้อดินเผา กรุบ้านกร่างส่วนใหญ่พระขุนแผนจากกรุนี้เนื้อดินจะละเอียดและแห้ง ในความละเอียดของเนื้อดินจะแลเห็นก้อนแร่และว่าน ซึ่งผสมอยู่ในเนื้อค่อนข้างมาก จนทำให้แลดูเป็นเนื้อหยาบ ความเก่าและแห้งของเนื้อจะสังเกตเห็นได้จาก มีร่องรอยแร่หลุดเป็นบางแห่ง รอยแร่หลุดนี้จะเป็นหลุมเล็กๆ อยู่บนพื้นผิว นอกจากนั้นการพิจารณาพระขุนแผน กรุบ้านกร่างมักจะต้องจำจุดตายคือ รอยร่องเหลี่ยม   ซึ่งมีลักษณะเป็นร่องสี่เหลี่ยมอยู่บนพื้นผิว

               ส่วนใหญ่จะเกิดขึ้นด้านหลังองค์พระ ของปลอมมักจะพยายามเลียนแบบเนื้อ โดยตั้งใจทำจุดสังเกตทั้ง 2 ดังกล่าวนี้มากเกินไป จนดูไม่เป็นธรรมชาติ   อย่างพระขุนแผน พิมพ์ซุ้มเรือนแก้ว กรุบ้านกร่าง อำเภอศรีประจันต์ จังหวัดสุพรรณบุรี เป็นพระตระกูลเดียวกับพระขุนแผนทั้งหมด เนื้อพระถ้าผิวพระหลุดหรือถลอกจะแลเห็นเม็ดแร่เม็ดทราย จึงดูเป็นพระเนื้อหยาบ  ซึ่งเป็นหนึ่งในหลายๆ พิมพ์ทรงของบ้านกร่าง  ซึ่งเป็นพระศิลปะอยุธยา สร้างมาแล้วประมาณไม่เกิน 600 ปี ตามการสันนิษฐานของนักโบราณคดี

              พระขุนแผน วัดบ้านกร่าง มีหลายพิมพ์ทรง ไม่ว่าจะเป็น พิมพ์ทรงพลใหญ่  พิมพ์ทรงพลเล็ก  พิมพ์อกใหญ่   และพิมพ์พลายคู่  เป็นต้น ซึ่งมักจะมีขนาดและความงามไม่เท่ากัน แต่ส่วนมากจะมีความคมชัด ทางด้านพุทธคุณที่กล่าวขานกันมานั้นต่างเชื่อกันว่าใครที่มีพระขุนแผนไม่ว่าจะเป็นของกรุวัดใหญชัยมงคล หรือกรุบ้านกร่าง  ก็จะกลายเป็นคนที่มีเสน่ห์ เป็นที่ต้องตาต้องใจของสาว ๆ   และในเรื่องของเมตตามหานิยมก็ไม่เป็นรองใครสามารถเข้าหาผู้หลักผู้ใหญ่ได้อย่างดี   ส่งเสริมให้ก้าวหน้าในหน้าที่การงาน หรือจะทำมาค้าขายก็ซื้อง่ายขายคล่อง พร้อมกันนั้นยังคุ้มครองให้แคล้วคลาดปลอดภัย อยู่ยงคงกระพันกันศาตราวุธทุกชนิด เรียกว่ามีองค์เดียวก็เพียงพอ  

       ถึงแม้พระขุนแผนจะเป็นพระดีที่มีพุทธคุณครบเครื่องก็ตาม  แต่การที่ได้มา ซึ่งพระขุนแผนเคลือบ กรุวัดใหญ่ชัยมงคล นั้นต้องแลกกับราคาหลักแสนขึ้นไป  ส่วนพระขุนแผน กรุบ้านกร่างดูจะถูกกว่าเยอะแค่หลักหมื่นและหามาบูชาได้ง่ายกว่า    

บรรยายภาพ

1.ขุนแผนเคลือบพิมพ์เล็กแบบแขนอ่อน 

2.ขุนแผนเคลือบพิมพ์ใหญ่ออกเหลือง

3.ขุนแผนบ้านกร่างพิมพ์ทรงพลใหญ่

4.ขุนแผนบ้านกร่างพิมพ์ทรงพลเล็ก

5.ขุนแผนบ้านกร่างพิมพ์ห้าเหลี่ยมอกใหญ่